Την ύπαρξη της πόλης αναφέρει για πρώτη φορά ο Θουκυδίδης: χτισμένη σε θέση στρατηγική, έλεγχε το πέρασμα Μακεδονίας-Θεσσαλίας. Ο βασιλιάς της πρώτης Αρχέλαος καθιέρωσε εδώ την τέλεση αγώνων προς τιμή του Δία και των Μουσών. Κάτι ακόμη το οποίο ίσως κάνει εντύπωση στα παιδιά είναι ότι στο ιερό του Δία θυσίασε και ο Μέγας Αλέξανδρος, πριν ξεκινήσει την εκστρατεία του προς την Ασία.
Όταν κατέλυσαν το μακεδονικό βασίλειο, οι Ρωμαίοι έφτιαξαν στο Δίον μία από τις πρώτες τους αποικίες, στην οποία εγκαταστάθηκαν πολλοί βετεράνοι των πολέμων τους. Εξίσου σημαντικός ήταν βέβαια ο ρόλος της πόλης και στην εποχή του Ιουστινιανού. Η τελευταία αναφορά σχετικά με αυτήν χρονολογείται στον 10ο αιώνα.
Στα θέατρα
Μπαίνοντας στο μεγάλο αρχαιολογικό πάρκο, που εκτείνεται σε 1.500 στρέμματα, εξηγήστε στα παιδιά με δυο λόγια τι πρόκειται να δουν. Το πάρκο αποτελούν η οχυρωμένη πόλη, τα αρχαία ιερά, ελληνιστικά και ρωμαϊκά θέατρα, πλακοστρωμένοι δρόμοι, θέρμες με πισίνες, ωδείο, ρωμαϊκά σπίτια, επαύλεις και παλαιοχριστιανικές βασιλικές.
Ξεκίνησαν να έρχονται στο φως από το 1928. Με αλλεπάλληλες ανασκαφές τα επόμενα χρόνια οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν ένα μεγάλο μέρος του Δίου –αν και συνεχίζουν διαρκώς να ερευνούν, γιατί ο πλούτος ευρημάτων στην περιοχή είναι μεγάλος και σημαντικός. Πολλά από αυτά θα τα θαυμάσετε στο γειτονικό μουσείο. Από το 1973, διευθυντής των πανεπιστημιακών ανασκαφών ήταν ο καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής, πρόεδρος του Δ.Σ. του Μουσείου της Ακρόπολης, ο οποίος πρόσφατα έφυγε από τη ζωή. Μάλιστα, έχει ταφεί στο αγαπημένο του Δίον.
Ο χώρος είναι υποδειγματικά οργανωμένος και προσφέρει εντυπωσιακή θέα προς τον Όλυμπο. Θα βρείτε επίσης ενημερωτικές πινακίδες σχετικά με τις διαδρομές και τα περίπου 30 επισκέψιμα μνημεία.
Ξεκινήστε από τα δύο θέατρα, το ελληνιστικό και το ρωμαϊκό, όπου πλέον φιλοξενείται και το Φεστιβάλ Ολύμπου. Το ρωμαϊκό θέατρο πήρε τη μορφή που βλέπετε σήμερα κατά τον 2ο αιώνα, θεωρούμε όμως ότι στην ίδια θέση πρέπει να υπήρχε παλαιότερο. Το ελληνιστικό θέατρο, πάλι, χρονολογείται επί Φίλιππου Ε' (221-179 π.Χ.) και ανασκάφηκε από το 1970 και μετά.
Θαυμάζοντας τα ιερά
Μία από τις σπουδαίες ανακαλύψεις του πρόσφατου παρελθόντος στο αρχαιολογικό πάρκο είναι ο ναός του Διός Υψίστου. Ήρθε στο φως το 2006 και είναι της ρωμαϊκής εποχής. Βρίσκεται ανάμεσα στα ιερά της Δήμητρας και της Ίσιδας και είναι ένα λαμπρότατο οικοδόμημα, με στοές και υπέροχη διακόσμηση. Εδώ ανακαλύφθηκε σχεδόν ακέραιο κι ένα ολόσωμο άγαλμα του Δία, πλαισιωμένο από μαρμάρινους αετούς.
Περνώντας έπειτα ένα μικρό ξύλινο γεφύρι κάτω από το οποίο ρέει ο ποταμός Βαφύρας, θα φτάσετε στο ιερό της ανατολίτικης θεάς Ίσιδας Λοχίας και θα σταθείτε εντυπωσιασμένοι. Τα κτήρια και τα αγάλματα αναδύονται μέσα από την υγρή βλάστηση, με τους τοίχους τους να βουτούν στα ακίνητα νερά: ένα σκηνικό που θα ήθελαν να αντιγράψουν πολλοί σκηνοθέτες. Ένα μικρότερο ιερό, αφιερωμένο στην Αφροδίτη Υπολυμπιδία, ανακαλύφθηκε βόρεια του κεντρικού τεμένους.
Πολύ κοντά βρίσκεται και το δίδυμο ιερό της Δήμητρας. Είναι το παλαιότερο μακεδονικό ιερό που έχει ανασκαφεί, έχοντας διαρκή χρήση ως τον 4ο αιώνα μ.Χ. Ήταν χτισμένο επάνω σε παλαιότερους ναούς του ύστερου 6ου αιώνα π.Χ. Βρέθηκε επίσης ένα μαρμάρινο κεφάλι του 4ου αιώνα π.Χ., που παραπέμπει στη θεά.
Στην «Έπαυλη του Διονύσου» και στις Θέρμες
Η 670 μέτρων κεντρική πλακόστρωτη οδός, που εκτείνεται από βορρά προς νότο, είναι πολύ εντυπωσιακή. Δίνει μια εικόνα για την πολεoδομική διάταξη της αρχαίας πόλης, με τους κάθετους δρόμους να σχηματίζουν τα οικοδομικά τετράγωνα. Εδώ, οι ανασκαφείς έφεραν στο φως τα τείχη, ωδεία, το υδραγωγείο, επαύλεις και οικίες, τα δημόσια λουτρά.
Περπατώντας, θα σταθείτε μπροστά σε ένα από τα σημαντικότερα κτιριακά συγκροτήματα του Δίου, την «Έπαυλη του Διονύσου», η οποία χρονολογήθηκε στο 200 μ.Χ. Έχοντας εμβαδόν 100 τ.μ., το κεντρικό κτίσμα αποτελούσε την αίθουσα συμποσίου και το δάπεδό της καλυπτόταν με ένα υψηλότατης τέχνης ψηφιδωτό, που απεικονίζει σκηνές από τον Διονυσιακό Κύκλο. Πλέον θα το θαυμάσετε στο μουσείο του Δίου, όπου μεταφέρθηκε για να προστατευτεί.
Οι «μεγάλες θέρμες», όπως αποκαλούνταν τα εντυπωσιακά δημόσια λουτρά, χτίστηκαν κι αυτά το 200 μ.Χ., γενόμενα επίκεντρο της δημόσιας ζωής του Δίου. Το συγκρότημα περιλάμβανε αίθριο, χώρους αναψυχής, καταστήματα και εργαστήρια, όπως και ωδείο. Στο βασικό κτίσμα, με τις πισίνες και τα αποδυτήρια, θα διακρίνετε και τα υπόκαυστα: το σύστημα δηλαδή με το οποίο διοχετευόταν ο ζεστός αέρας, που ζέσταινε το πάτωμα, τους τοίχους και τις αίθουσες. Στο μνημειακό συγκρότημα ανακαλύφθηκαν και πολλά γλυπτά και αγάλματα, αφιερωμένα σε νύμφες και θεότητες όπως λ.χ. ο Ασκληπιός.
Τα νεκροταφεία του Δίου βρίσκονταν δυτικά και βόρεια της πόλης και χρησιμοποιούνταν από τα μέσα του 5ου π.Χ. αιώνα μέχρι τις αρχές του 5ου αιώνα μ.Χ. Εδώ ξεχωρίζουν οι Μακεδονικοί τάφοι Ι, ΙΙ, ΙΙΙ και IV, οι οποίοι ανασκάφηκαν μεταξύ 1929-1980
Επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δίου
Το πολύ ενδιαφέρον μικρό μουσείο του Δίου (τηλ.: 23510 532060) απέχει μόλις 500 μέτρα από την είσοδο του αρχαιολογικού πάρκου και είναι διαμορφωμένο σε τρία επίπεδα. Το περίφημο ψηφιδωτό πάτωμα από την «Έπαυλη του Διονύσου» θα σας τραβήξει την προσοχή αμέσως. Ανασκάφηκε το 2002 και ειδική ομάδα συντηρητών το μετέφερε εδώ, σε 116 κομμάτια. Πείτε στα παιδιά ότι το 2016 τμήματα του ψηφιδωτού (και άλλα ευρήματα) ταξίδεψαν μέχρι το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο της Νέας Υόρκης, στο πλαίσιο της έκθεσης «Θεοί και Θνητοί του Ολύμπου: αρχαίο Δίον, η πόλη του Δία».
Στο μουσείο θα θαυμάσετε και σημαντικά ευρήματα από τα ιερά του Διός Υψίστου, της Ίσιδας και της Δήμητρας, καθώς και εκπληκτικές συλλογές γλυπτών των ελληνιστικών και των ρωμαϊκών χρόνων, όπως αγάλματα, ανάγλυφα, επιτύμβιες στήλες, αρχιτεκτονικά μέλη κ.ά. Ένα σπάνιο έκθεμαπου ανακάλυψε η ομάδα του καθηγητή Παντερμαλή σε οικία του Δίου το 1992, είναι η ύδραυλις (ή ύδραυλος): ένα πνευστό-κρουστό-υδραυλικό μουσικό όργανο, το οποίο χρονολογήθηκε στον 1ο αιώνα και χρειαζόταν δύο άτομα για να παιχθεί.
Στο Ελατοχώρι
Το Ελατοχώρι και το χιονοδρομικό του κέντρο είναι προορισμοί για όλο τον χρόνο, αλλά όταν μπαίνει ο χειμώνας και πέφτει το πρώτο χιόνι γίνονται ο ορισμός των Χριστουγέννων. Χτισμένο σε υψόμετρο 1.000 μέτρων, μέσα σε ωραιότατα τοπία στολισμένα με έλατα, οξιές, βελανιδιές, καστανιές και πεύκα, το χωριό θα γίνει η ιδανική σας αφετηρία για εκδρομές στα γύρω δάση. Ή, αν τα παιδιά έχουν διάθεση για περιπέτεια, για διαδρομές εκτός δρόμου με 4Χ4 ή με ATV (τις λεγόμενες «γουρούνες»).
Διαλέξτε λοιπόν ξενώνα και ξεκινήστε τις βόλτες μέσα στο Ελατοχώρι. Το παλιό χωριό (λεγόταν Σκουτέρνα), με την εκκλησία του Αγίου Νικολάου του 18ου αιώνα, διατηρεί το παραδοσιακό του ύφος. Στην πλατεία θα βρείτε και το «Εργαστήρι Πιερίδων» για να αγοράσετε τοπικά προϊόντα, ενώ θα ρωτήσετε και για το μικρό λαογραφικό μουσείο, το οποίο μπορείτε να επισκεφθείτε κατόπιν συνεννόησης. Εστιατόρια, καφέ και ταβέρνες υπάρχουν παντού, οπότε θα δοκιμάσετε κρεατικά, μαγειρευτά και μεζεδάκια. Καθώς είναι οικογενειακός προορισμός, τα παιδιά δεν θα δυσκολευτούν να βρουν πιάτα που τους αρέσουν.
Το πρωί ή νωρίς το απόγευμα περπατήστε στο «Βοτανικό Μονοπάτι της Ερατούς», το οποίο οδηγεί σε καταρράκτη. Εκεί, βέβαια, μπορείτε να πάτε και με τα ποδήλατά σας. Άλλη ωραία διαδρομή πλάι στο νερό είναι προς το φαράγγι Αϊ Νέρι, όπου το τοπίο γίνεται φαντασμαγορικό. Επιπλέον, έστω κι αν δεν χιονίζει, θα διανύσετε τα 8 χιλιόμετρα μέχρι το χιονοδρομικό κέντρο του Ελατοχωρίου (στα 1450 μέτρα υψόμετρο) ώστε να απολαύσετε την πανοραμική θέα στον Όλυμπο, να πιείτε καφέ στο σαλέ και να κάνετε βόλτες στην απίθανη, ζωογόνο φύση.
Το χιονοδρομικό κέντρο διαθέτει 10 πίστες, διθέσιο αναβατήρα και συρόμενους, πίστα snowboard, δύο baby lift. Λειτουργεί σχολή εκμάθησης σκι, ενώ δύο πίστες έχουν διαμορφωθεί και για ποδήλατο βουνού (τηλ. 23510 82994, www.elatohori-ski.gr).
Πού να μείνετε
Ο τουρισμός αναπτύχθηκε στο Ελατοχώρι με γνώμονα τις οικογένειες, οπότε έχετε πολλές επιλογές ερχόμενοι εδώ με παιδιά. Οι ξενώνες είναι παραδοσιακοί, πετροχτισμένοι, με ωραία θέα, μπαλκόνια, τζάκια, ακόμη και spa.
Cultural Resort and Spa Vaela (23510 82955, www.vaelahotel.com)
Atrion (23510 82300, www.atrionhotel.gr)
Nikelli (23510 82218)
Pierion Musses (23510 86000, https://pierionmusses.gr)
Alseides Boutique hotel (23510 82812, www.alseides.gr)
Mύθος (23510 82930, https://hotelmythos.gr).
