Ο Θείος Ορφεύς αντελαμβάνετο και έβλεπεν τας λειτουργίας της Φύσεως και τας διετύπωσε εις αλληγορικάς εικόνας αι οποίαι έφθασαν μέχρις ημών διά των σωζομένων αποσπασμάτων των Ορφικών. Διετύπωσεν εις εικόνας την ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑΝ και ΘΕΟΓΟΝΙΑΝ. Την δημιουργίαν διετύπωσεν ως εξής. «Προ παντός υπήρχεν ο Χρόνος, διότι αυτός είναι το έκδηλον φαινόμενον της Δημιουργίας και είναι ούτος αΐδιος, ως η πηγή εκ της οποίας εκπορεύεται. O χρόνος συνετέλεσε όπως το Χάος και η Μονάς έλθουν εις επαφήν. Εκ της επαφής του Χάους και της Μονάδος εγεννήθη το Κοσμογονικόν ωόν, εντός του οποίου εγκλείονται τα πάντα». Οι μύσται βραδύτερον την Μονάδα εκάλουν Αιθέρα. H Μονάς είναι εκείνη η οποία διωργάνωσε την ουσίαν του Χάους και συνετέλεσε εις την εμφάνισιν των μορφών. Αυτή συνέχει το άπειρον και συντελεί εις την επ’ άπειρον εξέλιξίν του.
Το Χάος είναι εκείνο το οποίον λέγομεν ύλη. Η ύλη δεν είναι ουσιαστικόν τι. Η ύλη είναι κατάστασις της ουσίας και ουχί αυτή αύτη η ουσία. Αι ουσίαι είναι η του Χάους και η της Μονάδος.
Το κοσμογονικό ωόν
Κατά τους Ορφικούς δύο υπήρξαν τα ουσιαστικά αίτια της δημιουργίας η Μονάς ή Χώρος και το πλήθος, εκείνο το οποίον και απετέλεσεν και αποτελεί το περιεχόμενον της Μονάδος. Πλήθος (ή Αόριστος Δυάς) είναι το άπειρο πλήθος των ατόμων της Ατομικής ή Μεριστής Ουσίας είναι η κατ’ άτομα δημιουργική ουσία της Φύσεως. Μονάς (ή Μονάς Τρία) είναι η Συνεχής ή Αμέριστη ουσία της Φύσεως είναι το εν συνεχεία υπάρχον του απείρου, το αποτελούν την ενότητα αυτού.
Το Πλήθος (ατομική ουσία) ενούμενο υπό της Μονάδος (συνεχής ουσία) εμφανίζει το πρώτον Κοσμογονικό Ωόν, το πρώτον μορφικόν έκδηλον της δημιουργίας, εντός του οποίου δυναμικώς περιείχετο παν ό,τι εξεδηλώθη εις λειτουργίας μεταγενεστέρως εις τους απείρους κόσμους (η ενεργός ουσία). Συνεπώς εκ των δύο τούτων ουσιών απετελέσθη το Κοσμογονικόν Ωόν και από του σημείου τούτου άρχισε η δημιουργία των κόσμων. Η δημιουργία των κόσμων αναφέρεται εις την εμφάνισιν των μορφών.
Το κοσμογονικόν ωόν του Ορφέως εμφανίζει την υψίστην διανόησιν αυτού περί της δημιουργίας, διότι δι’ αυτού λαμβάνομεν την έννοιαν του πρώτου δημιουργικού τύπου της δημιουργίας, του πρώτου δημιουργικού τύπου των μορφών αυτής. Το Πλήθος ήτο το περιεχόμενον ουσιαστικόν αίτιον, εκείνο το οποίον εμφανίζει το πλήθος των μορφών τας οποίας συνέθεσε η Μονάς εις τοιαύτας, δια των ατόμων εκείνου το οποίον ωνομάσθη πλήθος.
Πλήθος ήτο το χάος, το ουσιαστικό αίτιον, το εις ατομικήν ουσίαν εμφανισθέν εν τη δημιουργία των κόσμων, το περιεχόμενον υπό του ετέρου αιτίου εκείνου το οποίον έλαβε την έννοιαν του περιέχοντος. Είναι δηλαδή το περιεχόμενον τούτο ουσιαστικόν αίτιον, εκείνο το οποίον εμφανίζει το π λήθος των μορφών τας οποίας συνέθεσε η Μονάς εις τοιαύτας, δια των ατόμων εκείνου το οποίον ωνομάσθη πλήθος. Το χάος έλεγεν, ήτο η ουσία εκείνη η οποία ενεφάνισε την ύλην, διότι η ύλη ως την γνωρίζομεν είναι κατάστασις της ουσίας του χάους.
Την Μονάδα, οι μεμυημένοι εις την Ορφικήν ιδεολογίαν, ονόμαζον βραδύτερον αιθέρα και ισχυρίζοντο ότι αύτή διοργάνωσεν την ουσίαν του χάους και συνετέλεσε εις την εμφάνισιν των μορφών. Αυτή συνέχει το άπειρον και συντελεί εις την έπ’ άπειρον ανέλιξιν των ουσιών αυτού. Δεν ήτο αρχικώς τοιαύτη, ούτε μέλλει να μείνει εσαεί εις την κατάστασιν της ύλης.
Την ουσίαν του χάους διεμόρφωσεν η Μονάς εις την κατάστασιν της ύλης και εις την Μοναδα εναπόκειται να μεταβάλλει την κατάστασιν αυτής εις άλλην τοιαύτην με δυναμικάς ενεργείας υπερτέρας. Έλεγαν επίσης, ότι εκ του κοσμογονικού ωού, το οποίον προήλθεν εκ του χάους και της Μονάδος, εξεπορεύθη κατά πρώτον ο Φάνης ή Χρυσόπτερος Έρως, ο Έρως περί του οποίου έλεγον οι μύσται της Ελευσίνος ότι είναι ο νεώτερος και αρχαιότερος των Θεών.
Ο Φάνης
Ο Φάνης ή Χρυσόπτερος Έρως είναι μία από τας αλληγορικάς εικόνας των Ορφικών εντός της οποίας εγκλείεται μέγιστον μυστικόν της δημιουργίας. Σχετικήν έννοιαν περί του Φάνητος δυνάμεθα να έχωμεν εκ της λειτουργίας του νόμου του Έρωτος, εις τας ενεργείας του οποίου οφείλεται η λειτουργία των μορφών των κόσμων και των όντων αυτών, η διανόησίς των και η εξέλιξις δια της οποίας συντελούνται αι μεταμορφώσεις και δι’ αυτών η προαγωγή της δυναμικής των ενεργείας. Ο Φάνης είναι ίσως ο πρωταρχικός νόμος της Μονάδος εκ της συνεργασίας της εις τας μορφάς μετά της ουσίας του Χάους. Μετά την εμφάνισιν του Φάνητος εδημιουργήθη ο Ουρανός και η Γη, οι κόσμοι του Ουρανού και η Γη.
Ο Ουρανός και η Γη λειτουργούν δια των δυνάμεων των ουσιών αυτών, αι δε δυνάμεις των αυταί έρχονται εις γάμου επιμιξίαν και εκ της επιμιξίας αυτής διαπλάσσονται αι μορφαί των όντων της Γης και δι’ αυτών εξελίσσονται συνεχώς, διότι αι επιμιξίαι των δυνάμεων του Ουρανού και της Γης συνεχίζονται. Η εξέλιξις των μορφών των όντων της Γης εις τούτο το γεγονός οφείλεται. Η άνοδος δια της εξελίξεως των μορφών των όντων της Γης έφερεν εις το είναι τας φύσεις των Τιτάνων. Πρώτοι Τιτάνες υπήρξαν ο Κρόνος και η Ρέα, εκ των οποίων εγεννήθησαν οι Θεοί. Τα τέκνα των Τιτάνων τούτων κατέπιε o Κρόνος, δηλαδή τα τέκνα ταύτα δεν ηδύναντο ψυχικώς να φύγουν από τας φύσεις των Τιτάνων, η ζωή των περιορίζετο εις τας φύσεις ταύτας. Η γέννησις του Διός απετέλεσεν την βάσιν της Θεογονίας του Ορφέως, διότι το τέκνον της Τιτανικής φύσεως τούτο ετράφη υπό τροφής ουχί Τιτανικής φύσεως, αλλά εκ τροφής η οποία του εδίδετο εκ πνευματικής φύσεως Ουραvίωv όντων. Η τροφή αυτή, το γάλα μιάς υπερτέρας πνευματικής τροφού, έδωσεν εις την Τιτανικήν φύσιν του Διός τα μέσα της κατανικήσεως της Τιτανικής φύσεως και της μεταμορφώσεως ταύτης εις μίαν άφθαρτον φύσιν. Αλλά η νέα φύσις του Διός δεν ήτο δυνατόν να κυριαρχήσει επί του Τιτανικού κόσμου. Κάτι άλλο υπέρτατον έπρεπε να αφομοιωθεί εν αυτώ. Εις το σημείον τούτο εμφανίζει ο Θείος Ορφεύς μίαν μεγαλειώδη αλληγορικήν εικόνα, δια της οποίας αποκαλύπτει το υπέροχον της ενεργείας του Φάνητος. Κατά ταύτην ο Θεάς Ζευς κατέπιε τον Φάνητα, τον ήνωσε προς την μεταμορφωθείσαν Τιτανικήν του Φύσιν και από της στιγμής εκείνης εξεπορεύθη εκ της νέας του φύσεως η άπειρος και μεγαλειώδης γνώσις, δια της οποίας μετέστη εις τον Ουρανόν και κατέκτησεν ως δυναμικός κύριος αυτόν. Μετά το γεγονός τούτο ηλευθέρωσεν τους αδελφούς και αδελφάς του εκ της Τιτανικής φύσεως και μετ’ αυτών και άλλων του τέκνων έλαβεν τας κυριαρχίας των Ωρών και περιώρισεν τους Τιτάνας άνευ εξουσίας επί των ενεργειών της Τιτανικής φύσεως. Έκτοτε ο νοητικός κόσμος της Γης υπήχθη εις την εξουσίαν των Θεών.
Το ύψος της άλληγορικής εικόνος του Ορφέως, της εικόνος του Φάνητος, η οποία δίδει άφθαστον μεγαλουργίαν εις την διανόησιν του Θείου Ορφέως, είναι η περιγραφή της αλληγορικής εννοίας του Φάνητος την οποίαν μόνον μεμυημένοι εις την μυστηριακήν γνώσιν του Θείου Ορφέως δύνανται να κατανοούν. Κατά ταύτην ο Φάνης εμφανίζεται ως μία μορφή του οποίου η κεφαλή ευρίσκεται εις τον Ουρανόν, οι πόδες του εις την Γην, αι χείρες του καταλαμβάνουν τα σημεία του ορίζοντος, του Ουρανίου ορίζοντος του Βορρά και της Μεσημβρίας. Οι οφθαλμοί του Φάνητος είναι ο Ήλιος και η Σελήνη και το όλον του, είναι το άπειρον. Όταν εκ των οφθαλμών του Φάνητος ρέουν δάκρυα κατερχόμενα προς τους πόδας του δια του σώματός του εκ τούτων γεννάται εις την Γην το ανθρώπινον γένος των βροτών, εκ δε του γέλωτος του Φάνητος γεννάται το γένος των Αθανάτων.
Μέσα εις την Θαυμασίαν ταύτην αλληγορικήν εικόνα του Θείου Ορφέως ενεκλείσθη η αλήθεια περί της εμφανίσεως εις την Φύσιν των ανθρωπίνων όντων και των πνευματικών φύσεων των Θεών, ως και της μεταβάσεως των ανθρωπίνων ψυχών εκ των φύσεων αυτών εις τας φύσεις των Αθανάτων. Ο Φάνης άλλοτε μεν χύνει δάκρυα δια των οποίων συνεχίζει την ζωήν της ψυχής των ανθρωπίνων όντων εις τας Τιτανικάς των φύσεις, άλλοτε δε δια του γέλωτος αυτού αναβιβάζει τας ψυχάς ταύτας εις τας φύσεις των Αθανάτων, απαλλάσσων αυτάς του θανάτου των τιτανικών φύσεων. Το εκτεθειμένα υπό του Θείου Όφεως δια της αλληγορικής εικόνος του Φαντός είναι ικανά να ανυψώσουν την διανόησιν των μυστών εις βαθμόν ώστε να γνωρίσουν όλον το μυστήριον της Θείας Φύσεως, να κατανοήσουν την πηγήν του Θείου εκείνου νόμου δια του οποίου τα πάντα γίνονται, εξελίσσονται και διαρκώς μεταβάλλονται δια να πληρούνται οι σκοποί της Θείας δημιουργίας. Ο Φάνης κατά τον Θείον Ορφέα αποτελεί την έννοιαν του Θείου μυστικού δια της γνώσεως και ασκήσεως του οποίου οι μύσται δύνανται να αναρριχώνται εις τας επάλξεις του εκ χρυσού κατασκευασθέντος τείχους εντός του οποίου ευρίσκονται τα ενδιαιτήματα των Αθανατων.
Ο Φάνης κατέχει όλα τα πεδία των κόσμων και αναλόγως της δυναμικής αυτών καταστάσεως δημιουργεί, διατηρεί και μεταμορφώνει τας μορφάς των νοητικών όντων των κόσμων. O Γέλως του Φαντός δημιουργεί την χαράν της ζωής και δίδει την εύδαιμονίαν εις τα υπέροχα τέκνα της Θείας Φύσεως, τα οποία έπαυσαν να διανοούνται με τας απαιτήσεις των Τιτανικών αυτών φύσεων. Παρεμφερής προς τας ενεργείας επί των νοητικών όντων του Φαντός είναι και η αλληγορική εικών της Ελληνικής παραδόσεως κατά την οποίαν ο Τιτάν Κρόνος απέκοψεν δια της αδαμαντίνης του άρπης τα γεννητικά μόρια του πατρός αυτού Ουρανού, τα οποία πέσαντα επί της Θαλάσσης εγέννησαν την Θεάν του κάλλους. Το γεγονός αυτό έδωσεν την εξουσίαν εις τον πρώτον αυτόν Τιτάνα.
Οι Ορφικοί έλεγον ότι εκ του κοσμογονικού ωού το οποίον προήλθε εκ της Μονάδος και του Χάους, εξεπορεύθη ο Φάνης ή ο χρυσόπτερος Έρως, ο Έρως των Ελευσινίων μυστών, ο αρχαιότερος και νεώτερος των Θεών. Κατόπιν εγεννήθη ο Ουρανός και η Γη.
Ο Φάνης έχει την κεφαλήν αυτού εις τον Ουρανόν και τους πόδας του εις την Γην, την μία των χειρών του προς ανατολάς και τηv ετέραν προς δυσμάς. 0ύτω τοποθετούμενος ο Φάνης σχηματίζει σταυρόν. Το σχήμα αυτό σπουδαίον σύμβολον των μεμυημένων και εδώ τιθέμενον εικονίζει λειτουργίας αφορώσας τον Φάνην. Εκ των δακρύων του Φάνητος τα οποία κατέρχονται διά των ποδών του εις την Γην, γεννάται το γένος των βροτών. Εκ του γέλωτος αυτού γεννάται το γένος των αθανάτων. Η κεφαλή του Φάνητος ευρίσκεται εις τον Ουρανόν και τα δάκρυά του εκείθεν έρχονται εις την Γην. Τούτο είναι εικών δηλούσα ότι η εμφάνισις των όντων και του ανθρώπου προήλθεν εκ της επιμιξίας των δυνάμεων του Ουρανού προς τας δυνάμεις της Γης. Ο Φάνης ως οφθαλμούς έχει τον Ήλιον και την Σελήνην. Τούτο δηλοί την επίδρασιν των σωμάτων αυτών επί της Γης διά την γέννησιν των όντων. Τούτο είναι γεγονός το οποίον βλέπομεν διότι είμεθα βροτοί, ως βροτοί όμως δεν γνωρίζομεν τους αθανάτους. Ποίος όμως είναι ο γέλως του Φάνητος! Είναι κάτι που δεν δουλώνει, δεν πιέζει την συνείδησιν των όντων. Είναι κάτι που όταν εκδηλούται από το ον ως ευχαρίστησις, το άγει εις την αθανασίαν. Η Ελληνική παράδοσις έχει προς τα ανωτέρω αναλόγους εικόνας. Εκ του Ουρανού και της Γης, κατ αυτήν, εγεννήθησαν οι Τιτάνες. Οι πρώτοι Τιτάνες ήσαν ο Κρόνος και η Ρέα. Εξ αυτών εγεννήθησαν άλλοι Ολύμπιοι Θεοί και τελευταίος ο Ζεύς. Ο Κρόνος προ της γεννήσεως του Διός είχεν τας εξουσίας του Ουρανού. Ο Κρόνος διά της αδαμαντίνης άρπης του απέκοψε τα γεννητικά μόρια του πατρός του Ουρανού, τα οποία έπεσαν εις την Θάλασσαν και παρέσχον την ευκαιρίαν της γεννήσεως της Θεάς Αφροδίτης. Εκ του αίματος του Ουρανού εγεννήθησαν αι Εριννύαι, δηλαδή αι ψυχαί εκείναι αι οποίαι δεν απέκτησαν δι’ εξελίξεώς των την πραγματικήν γνώσιν. Αι αποκτήσασαι την πραγματικήν γνώσιν είναι αι Νύμφαι. Οταν εγεννήθη ο Ζεύς, λέγουν οι Ορφικοί, κατέπιε τον Φάνητα. Τοτέ απέκτησεν την γνώσιν και κατέλαβε τας εξουσίας (Εγένετο κύριος των Ωρών του Ουρανού). Τούτο εικονίζει την Θεοποίησι.
Σπυρίδων Νάγος
